اخیرا بحث توسعه ی کشت و واردات محصولات ترایخته (GMO) به کشور در قالب برنامه ششم توسعه و نیز قراردادهای تجاری بشدت قوت گرفته است. پیرامون این محصولات و فواید و مضرّات استفاده گسترده از تراریخته ها چالش های بسیاری مطرح شده است.
در ابتدا باید تعریفی از موضوع ارائه کرد؛ محصولات تراریخته مواد غذایی هستند که از لحاظ ژنتیکی دستکاری شده اند و ژن جدید و مطلوبی را از سایر ارگانیسم ها دریافت کرده اند. این محصولات می توانند طیف وسیعی از مواد غذایی را شامل شود.
وزیر امورخارجه فعلی کشور، آقای دکتر ظریف شانزده‌سال پیش که در سمت معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امورخارجه بودند و در نشست‌های متوالی مربوط به پروتکل ایمنی‌زیستی حضور داشتند، این موضوع را گوشزد کرده‌اند که «این امکان وجود خواهد داشت که محصولات تراریخته حتی به‌‌صورت سلاح مورد بهره‌برداری قرار گرفته و یا با استفاده از ژن‌هایی خاص، حالات جسمی و روانی انسان‌ها را تغییر داده و محیط زیست را به‌نابودی بکشانند. فرضاً با نصب ژن عقیمی بر روی گندم، تولیدکنندگان آن قادرند نسلی از یک کشور را عقیم ساخته یا با پیوند ژنتیک ژن‌های مولد اخلاق پست، نظیر درنده‌خویی کوسه‌ها یا صفات رذیله خوک‌ها بر محصولات کشاورزی می‌توانند آن را به گروهی از انسان‌های کشور هدف خود منتقل سازند.»
تحقیقات متعددی هم در سال های اخیر هم در دنیا صورت پذیرفته است که مخاطرات خزنده و بلند مدت استفاده از این محصولات را گوشزد می کند. به عنوان نمونه در اوایل سال 2000 روس ها در اولین مطالعات خود در این حوزه، کاهش باروری و نارسایی های مادرزادی را در همسترها و موش ها گزارش کردند. در مطالعه ای که روس ها در سال 2013 انجام دادند معلوم شد پستاندارانی که مواد غذایی دستکاری ژنتیکی مصرف می کنند با مشکلات باروری مواجه می شوند. این مطالعه نتیجه گیری کرد «یک گروه از همسترهایی که دارای بیشترین نرخ زاد و ولد بودند به مدت دو سال با دانه های سویای معمولی که مصرف گسترده ای در کشاورزی دارد و همچنین دانه هایی حاوی درصدهای متفاوتی از ارگانیسم های دستکاری ژنیتکی تغذیه شدند. یک گروه دیگر همسترها نیز با سویای خالص (که در صربستان یافت می شود و 95 درصد سویاهای موجود در جهان از نژاد آنها هستند) تغذیه شدند. به گفته دکتر آلکسی سوروف سرپرست مطالعه ای که برای انجمن ملی امنیت ژنتیک صورت می گرفت: «ما چندین گروه از همسترها را انتخاب کردیم و آنها را جفت جفت در محفظه هایی نگه داری کردیم و به آنها همان غذای معمول همیشگی شان را خوراندیم. به تغذیه یک گروه هیچ چیز اضافه نکردیم، اما گروه دیگر را با سویاهایی تغذیه کردیم که به کلی از ارگانیسم های دستکاری ژنتیک عاری بودند، در حالی که گروه سوم با مقداری ماده حاوی دستکاری ژنتیک شده و گروه چهارم را با میزان بیشتری از این مواد تغذیه کردیم...در ابتدا همه چیز به طور عادی پیش می رفت ولی وقتی که جفت های جدیدی را از بچه های آنها انتخاب کردیم و همان مواد قبلی را به خورد آنها دادیم، متوجه اثری بسیار جدی شدیم. نرخ رشد این جفت ها کندتر شده بود و خیلی دیرتر به بلوغ جنسی می رسیدند. وقتی که تعدادی از بچه های این ها را برداشتیم و جفت های جدیدی را از نسل سوم تشکیل دادیم، از این جفت هایی که با مواد غذایی حاوی مواد دستکاری ژنتیکی شده تغذیه کرده بودند نتوانستیم بچه ای بگیریم. این ثابت می کند که جفت های نسل این همسترها توانایی زاد و ولد خود را از دست داده بودند.»
با این همه پژوهش های معتبری که از خطرات محصولات تراریخته حکایت می کند، تاکید و تلاش دولت در گسترش کشت و تجاری سازی محصولات تراریخته بدون بررسی های ارزیابی خطر از این محصولات، امر سوال برانگیز گشته است.
در کنار مسائل فنی، اخیرا حضرات آیات مکارم شیرازی و علوی گرگانی نیز درباره ی محصولات تراریخته فتوایی صادر نموده اند با این مضمون که تحقیقات پیرامون تراریخته ها منعی ندارد، اما پیش از ارزیابی خطر، تجاری سازی و کشت گسترده آن جایز نیست.
با این توضیحات، دغدغه مندان این حوزه از مسئولان دولتی دخیل در امر مطالبه می کند که یا نسبت به رفع ابهام درباره ی خطرات بسیار محتمل این محصولات برای آینده ی نسلی و جمعیتی کشور توضیحات قانع کننده ای ارائه دهند و یا با جلوگیری از توسعه کشت و واردات گسترده این محصولات، جلوی هر گونه شائبه نفوذ سازمان یافته در حوزه سلامت را بگیرند.
ان شاءالله در آینده ای نزدیک، مستندات علمی و متقنی را درباره ی شرکت های پشتیبان این محصولات و مباحثی جهت تبیین نسبت این محصولات با بیوتروریسم را مطرح خواهیم نمود.
