وبلاگ نعلبکی

یکی از چالش برانگیزترین عرصه های سیاسی، سیاست خارجی است. نگرش مبنایی و متکی به گزاره های محکم در سیاست خارجی، راه برون رفت از سردرگمی هایی است که در دل پیشامدهای مختلف سیاست خارجی، برای افراد پیش می آید.

دکتر سعید جلیلی، در سال 1373 کتابی را به رشته ی تحریر درآوردند، با عنوان «سیاست خارجی پیامبر (ص)». در این یادداشت، خلاصه ای از بخش دوم این کتاب، با موضوع مبانی و اصول سیاست خارجی پیامبر اکرم را خدمتتان تقدیم می کنیم.

در این بخش، دکتر جلیلی به 6 اصل، به عنوان اصول سیاست خارجی پیامبر اشاره می کنند:

1-    اصل توحید

2-    اصل ولاء

3-    اصل نفی سبیل

4-    اصل عدالت

5-    اصل برقراری ارتباط

6-     اصل وفاء به عهد

در یادداشت یکم، به صورت مختصر سه اصل اول توضیح داده می شود و ان شاءالله در یادداشت دوم، به توضیح سه اصل دوم خواهیم پرداخت.

اصل توحید: سرلوحه و هدف اصلی سیاست خارجی حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلم)، اصل توحید بود و تمام استراتژی های ایشان برای اعتلای کلمه توحید و حاکمیت آن بر سراسر جهان بود. به عنوان نمونه، هنگام استراتژی «دعوت»، چه در برابر قریش و چه در برابر سایر کشورها، شروع تعامل با فراخواندن به توحید می بود. همچنین در اکثر نامه های نبی مکرم اسلام به سران مسیحی، به آیه ی شریفه64 سوره آل عمران اشاره می شد.

اصل ولاء: در بینش اسلامی، مسلمان باید همواره بداند که عضو جامعه ی اسلامی است. عضویت در پیکر اسلامی باید به نحوی باشد که به وحدت و استقلال پیکر آسیبی نرساند. «ولاء منفی» هم عبارت از اینست که مسلمان در مواجهه با غیر مسلمان باید بداند با یک پیکر بیگانه مواجه است و نباید ولاء غیر مسلمان را داشته باشد. شاید در قرآن کریم پس از جهاد، مساله سیاسی مانند نهی از تولای کفار وجود نداشته باشد. قرآن کریم کفر را ملت واحدی می داند که به تمام وجود در مقابل اسلام به عناد برخاسته است. شاهد مثال این گفته، آیه شریفه 105 سوره بقره است. همچنین قرآن مجید شدیدا مسلمانان را از دوست داشتن کفار، به نحوی که آنان را دوست صمیمی خود قرار دهند، تا جایی که آنان از اسرار مسلمین آگاه شوند، نهی فرموده است. شاهد مثال این گفته هم آیه شریفه 118 سوره آل عمران و آیه شریفه 144 سوره نساء است.

اصل نفی سبیل: مفهوم قاعده ی نفی سبیلِ کافرین بر مسلمین چنین است که خداوند در قوانین و شریعت اسلام، هیچ گونه راه نفوذ و تسلط کفار بر مسلمین را باز نگذارده است. پس کافر در هیچ زمینه ای نمی تواند مسلط بر مسلمان باشد و هرگونه رابطه و اعمالی که منجر به تفوق کافرین بر مسلمین باشد، انجام دادن آن بر مسلمین حرام است. نفی سبیل از قواعد ثانویه فقهی [1] است. یعنی در سیاست خارجی، در صورتی که قراردادی بین مسلمین و کفار بسته شود، به محض اینکه کشف شود این قرارداد به زیان جامعه اسلامی است، قاعده ی نفی سبیل خودبخود آن را نفی و باطل می سازد. شاهد مثال این اصل، آیه شریفه 141 سوره نساء است.

توضیحات:

[1] منظور از حکم ثانوی، حکمی است که به لحاظ اضطرار و دیگر عناوین ثانویه، بر موضوع مترتب می‌شود.