بررسی مسئله ی موسیقی از دیدگاه استاد رحیم پور ازغدی
موسیقی با موسیقی تفاوت دارد و اینجا نمی توان گفت مشت نمونه ی خروار است . موسیقی و هنری که من حیث المجموع فرد و جامعه را از تعادل انسانی خارج کند یا از حریم اخلاق بیرون بیاورد ، یا از حریم رعایت حقوق دیگران به هر نحوی بیرون کند و تشویق به خروج از این حوزه کند باید در برابرش موضع گرفت . غزّالی در احیا العلوم و نیز فیض کاشانی در المحجّةالبیضاء ، که یک تعلیق شیعی است راجع به موسیقی بحثهایی نموده اند . (همانطور که می دانید غزّالی یک متکلّم اخلاقی است .) ما در مورد موسیقی حد و خطّی می گذاریم که از آنجا به بعد مطمئنّیم که این موسیقی انسان را نازل و حتّی ساقط از جایگاهش می کند. خیلی ها می گویند موسیقی را به ماهیّتش نشناسید ، بلکه به آثارش بشناسید . غزّالی در این زمینه تعبیری دارد و می گوید جز آن نوع نازل موسیقی که آثار منفی اخلاقی و عصبی دارد راجع به بقیه ی موسیقی ها نمی توان به صورت کلی حکم کرد . او این تعبیر را دارد که : این نوع دوم موسیقی چیزی را از خارج وارد قلب یا ذهن یا روح شنونده نمی کند ، بلکه همان چیزی که درون مستمع هست را می شوراند . (البته از این نکته نیز نباید غافل شد که موسیقی زیاد اراده ی انسان را ضعیف می کند.چون انسان را به فضایی فانتزی کشانده و غلبه ی احساسات بر قلب موجب ضعف تصمیم گیری می شود و قدرت واقع بینی فرد تا حد زیادی به حاشیه رانده می شود .) .پس می توان گفت درک موسیقی بستگی به این دارد که شنونده در چه سطحی از معرفت باشد .ممکن است نوعی از موسیقی برای شخصی صدمه ای در بر داشته باشد ، حال آنکه برای دیگری نه تنها صدمه ای نداشته باشد که حتی در تلطیف روح او نیز اثر مثبتی برجای گذارد . مسئله ی موسیقی به مانند آن است که شما اگر چوبی را در گلاب دان تکان دهید بوی خوش گلاب از آن بر می آید ولی اگر همین چوب را در منجلاب و عفونت فرو کنید ، بوی بد و ناخوشایندی از آن به مشام خواهد رسید . کاری که نوع دوّم موسیقی با افراد می کند این است که افراد را همان طوری که هستند ، علنی می کند . اگر روح آلوده باشد ، آلودگی متصاعد می شود ولی اگر روح معطّر و لطیف باشد بوی عطر بر می خیزد . به همین خاطر در نوع دوّم موسیقی حکم نوعی نداریم ، بلکه حکم فردی داریم . یعنی هر کس ، خود می فهمد این نوع دوِم موسیقی برایش مضر است یا مفید . در عین حال این را هم می دانیم که جایی برای تقرّب به خدا به موسیقی اشاره نشده است ، گرچه در تلطیف روان و تسکین اعصاب می تواند موثّر باشد و نوعی التذاذ روانی به همراه دارد . این کاملاً واضح است که برخی انواع موسیقی واقعاً به انسان آرامش می دهد . می توان به این گونه ، نام التذاذ آفرین را نهاد امّا چرا برخی در این مورد از عرفان سخن به میان می آورند ؟! چرا می خواهید آن را بدیل سلوک قرار دهید ؟! متّه به خشخاش نباید گذاشت ؛ در موسیقی یک حکم و فتوا داریم و یک مصداق . چارچوب قوانین را فقها گفته اند امّا مصداق یابی به عهده ی شنونده است . این قضیه همانند آن است که از یکی از فقها نقل شده که اینکه شراب حلال است یا حرام را از من بپرسید امّا سوال از اینکه آیا این نوشیدنی شراب است یا خیر را باید از باده گساران جویا شد و یا شخصی که در قطار بود ، به هنگام خواب به ریتم ریل قطار گوش می کرد و توانست از همین ضرب آهنگ ، نوای موسیقایی بسازد . بعد پیش فقیهی رفت و گفت : آیا ریتم ریل قطار هم جز حرام هاست ؟! نباید با موسیقی ، کمّی و ریاضی وار برخورد کرد . بحث این است که آثار موسیقی چیست؟ انسان خود می فهمد که موسیقی ، کی ضرب آهنگ ریل قطار است و کی غنا . خود را که نمی توان فریب داد . در فلسفه قاعده ای داریم که می گوید :«حکم الامثال فی ما یجوز و ما لا یجوز واحد». یعنی مسائلی که مانند هم هستند، از این لحاظ که جایز شمرده می شوند یا نه ، مانند هم هستند . حکایت این حکم مانند آن است که شخصی گفت : آیا حمار می تواند از یک ساختمان هزار طبقه بالا رود ؟ گفتند : خیر . وی گفت : ثابت خواهم کرد که می شود . مگر هزار طبقه شامل چند هزار تک پلّه نیست ؟ حمار که از یک پله می تواند بالا رود . قاعده ی فلسفی بالا را هم که داریم . پس حمار قادر به بالا رفتن از یک ساختمان هزار طبقه نیز هست !
لینک دریافت سخنرانی استاد رحیم پور که متن بالا از آن استخراج شده است
